Περί Παγκόσμιας προβολής των έργων τέχνης των ελληνικών μουσείων και της εξωστρέφειας του Πολιτισμού

Η πανδημία τραβά τον δρόμο της, με όλους εμάς εγκλωβισμένους στα σπίτια μας, με τηλεργασία και όσα δεινά και αλλαγές  έχει επιφέρει σε όλη την ανθρωπότητα η έλευση του ιού.

Η Πολιτεία ωστόσο συνεχίζει να νομοθετεί να καταθέτει τροπολογίες για όλους τους τομείς ενέργεια, τουρισμό, οικονομία, εργασιακά …..και στον Πολιτισμό.

Πριν λίγες μέρες το Υπουργείο Πολιτισμού κατέθεσε σχέδιο νόμου το οποίο ψηφίστηκε στην Ελληνική Βουλή στο οποίο περιλαμβάνεται και η τροπολογία «Μουσεία-Μακρόχρονη εξαγωγή αντικειμένων συλλογών μουσείων» (άρθρο 59 του σχεδίου νόμου) η οποία δίνει την δυνατότητα ελληνικά έργα τέχνης να εκτεθούν σε διάφορες γωνιές του κόσμου.

Το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού το ονομάζει στρατηγική, με την οποία η Ελλάδα ξανασυστήνεται στον κόσμο.

Η νέα αυτή ρύθμιση δίνει την δυνατότητα δανεισμού κινητών μνημείων από τα ελληνικά μουσεία για 25 χρόνια -με δυνατότητα παράτασης για επιπλέον 25 χρόνια– στο πλαίσιο της ενίσχυσης της εξωστρέφειας του ελληνικού πολιτισμού.

Η συγκεκριμένη απόφαση “θεωρήθηκε επιβεβλημένη, προκειμένου να προβάλλουμε τον ελληνικό πολιτισμό σε όλο τον κόσμο. Ιδιαίτερα μάλιστα σε περιοχές που υπάρχει έντονο το ομογενειακό στοιχείο, (Αυστραλία- ΗΠΑ) και δεν είναι το ίδιο εύκολο με κάποιον που μένει στην Ευρώπη, να επισκεφθεί την Ελλάδα, αναφέρει το Υπουργείο Πολιτισμού.

Με αυτό τον τρόπο ενισχύεται η ταυτότητα της ομογένειας, αναδεικνύεται με τον καλύτερο τρόπο το συγκριτικό πλεονέκτημα της πατρίδας της και έρχονται σε επαφή με τον ελληνικό πολιτισμό, άνθρωποι σε όλο τον κόσμο”.
Η ρύθμιση είχε ως αφετηρία “το Μουσείο Μπενάκη, το οποίο έχει ήδη έρθει σε επαφή με πρωτοβουλία του Ελληνικού Μουσείου της προκειμένου να συστεγαστεί σε νέο κτήριο το οποίο κατασκευάζεται για αυτόν τον λόγο με τον διακριτό τίτλο «Μουσείο Μπενάκη Μελβούρνης».

Στην πραγματικότητα δημιουργείται ένα μίνι Μουσείο Μπενάκη με εκπροσώπηση όλων των συλλογών του -αντίστοιχου του αθηναϊκού- με αντικείμενα προερχόμενα από τις αποθήκες του.

Τα μουσεία της χώρας μας διαθέτουν μερικές δεκάδες εκατομμύρια κινητά μνημεία, τα οποία φυλάσσονται στις αποθήκες τους. Από αυτά, κάποια, που επιλέγονται από τα ίδια τα μουσεία και αφού τύχουν της έγκρισης των αρμοδίων υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και φυσικά του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, σε απόλυτη εφαρμογή των διατάξεων του αρχαιολογικού νόμου (ν. 3028/2002), θα μπορούν να εκτίθενται ως ενιαία συλλογή με μακροχρόνιο δανεισμό σε μουσεία ή εκθεσιακούς χώρους του εξωτερικού διατηρώντας απαραιτήτως την ονομασία του μουσείου που δανείζει τα αντικείμενά του.

Είναι κάτι που έχουν κάνει μεγάλα μουσεία στον κόσμο, όπως το Μουσείο του Λούβρου.

Υπό μία έννοια το Μουσείο Μπενάκη Μελβούρνης αντιστοιχεί στο Μουσείο του Λούβρου στο Αμπου Ντάμπι”, αναφέρεται μεταξύ άλλων, στην ανακοίνωση το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού.

 

Αλλάζει η Μουσειακή πολιτική της χώρας

 

Η άποψη ωστόσο του Συλλόγου Αρχαιολόγων Ελλάδος είναι άλλη, σχετικά με την ήδη θεσμοθετημένη τροπολογία για την μακροχρόνια εξαγωγή συλλογών Μουσείων .

Σύμφωνα με την ανακοίνωση που εξέδωσε στις 9 Δεκεμβρίου μεταξύ άλλων αναφέρεται , “κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης της Διαρκούς Επιτροπής της Βουλής, προέκυψε ότι η προτεινόμενη διάταξη αφορά τον σχεδιασμό του Μουσείου Μπενάκη για την ίδρυση παραρτήματος στη Μελβούρνη της Αυστραλίας, με συλλογές που ανήκουν στο ελληνικό δημόσιο.

Οι συλλογές αυτές εκτίθενται στη Μελβούρνη ήδη για μία πενταετία, μέσα από τις νόμιμες διαδικασίες εξαγωγής, όπως τις προβλέπει ο Ν. 3028/02, ενώ έχει ζητηθεί παράταση για άλλη μια πενταετία. Σημειώνουμε ότι οι σχετικές παράγραφοι των άρθρων 25 και 34 του Ν. 3028/02 παρέχουν επαρκές πλαίσιο και για μακροχρόνια εξαγωγή, με παρατάσεις ανά πενταετία, αφού ο Νόμος δεν θεσμοθετεί συγκεκριμένο ανώτατο όριο. Θεσμοθετεί όμως συγκεκριμένη διαδικασία, που είναι απαραίτητο να ακολουθείται για τις αρχαιότητες που ανήκουν κατά κυριότητα στο ελληνικό δημόσιο.

Σε κάθε περίπτωση, η ανάγκη έκθεσης στη Μελβούρνη εξυπηρετείται από τις ισχύουσες διατάξεις, ενδεικτικά: “Με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού, ύστερα από γνώμη του Συμβουλίου, μπορεί να επιτραπεί η προσωρινή εξαγωγή μνημείων, με σκοπό την έκθεσή τους σε μουσειακούς ή παρεμφερείς χώρους, εφόσον παρέχονται επαρκείς εγγυήσεις για την ασφαλή μεταφορά, έκθεση και επιστροφή τους και αφού σταθμιστεί η σημασία της έκθεσης για την προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς της Χώρας ή ενδεχόμενη αμοιβαιότητα ή με σκοπό τη συντήρησή τους ή για ερευνητικούς ή παιδαγωγικούς σκοπούς, εφόσον παρέχονται αντίστοιχες εγγυήσεις και οι σχετικές εργασίες συντήρησης και έρευνας δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν στην Ελλάδα. Στην ίδια απόφαση προσδιορίζονται οι όροι της προσωρινής εξαγωγής και ιδίως η διάρκειά της.” (άρθρο 34, παρ. 11). “Ο δανεισμός γίνεται για ορισμένο χρόνο που δεν μπορεί να υπερβαίνει την πενταετία και μπορεί να ανανεώνεται με την ίδια διαδικασία” (άρθρο 25, παρ.1)

 

Κατόπιν των παραπάνω, η αιτιολόγηση της προτεινόμενης διάταξης είναι εξαιρετικά απογοητευτική.

Στο πλαίσιο των αρχών καλής νομοθέτησης, οι Υπουργοί οφείλουν να μην φέρνουν για ψήφιση στο Κοινοβούλιο φωτογραφικές διατάξεις. Ακόμη περισσότερο οφείλουν να μην χρησιμοποιούν συγκεκριμένες περιπτώσεις ως προκάλυμμα για να στηρίξουν διατάξεις που αλλάζουν άρδην τη μουσειακή πολιτική της χώρας και μάλιστα διατάξεις που ορίζουν τι θα συμβαίνει τα επόμενα… 100 χρόνια!» ( Σημειώνεται ότι η τροπολογία αρχικά όριζε 50χρόνια+50χρόνια επιπλέον παράτασης δανεισμού και στη συνέχεια άλλαξε και έγινε 25+25 χρόνια).

«Η επίκληση της εξωστρέφειας ως αιτιολόγηση της διάταξης είναι προσχηματική, παραπλανητική και γίνεται κατ΄ επίφασιν,» αναφέρει ο Σύλλογος Αρχαιολόγων Ελλάδας.

«Έχει αποδειχθεί ότι οι μεγάλες περιοδικές εκθέσεις που έχει οργανώσει το ΥΠΠΟΑ, ανά τον κόσμο, και έχουν αναδειχθεί σε μεγάλα πολιτιστικά γεγονότα, αποτελούν κύριες δράσεις εξωστρέφειας, προβολής της χώρας, με προεκτάσεις πολιτιστικής διπλωματίας, χωρίς να χρειάζεται να καταφεύγει σε μακροχρόνιο δανεισμό.

Στερείται δόκιμης πολιτικής ωριμότητας το να παρουσιάζεται η ρύθμιση εξαγωγής ελληνικών αρχαιοτήτων για 100 χρόνια (εν ολίγοις: χωρίς καμία πιθανότητα επιστροφής), το να ανακινείται μια τέτοιου τύπου αλλαγή στα δεδομένα διαχείρισης των ελληνικών αρχαιοτήτων, με αιτιολογική βάση μια πρόσκαιρη ανάγκη του Μουσείου Μπενάκη, η οποία μπορεί κάλλιστα να θεραπευτεί με τη γενναία στήριξη του ΥΠΠΟΑ και βέβαια με τις υπάρχουσες διατάξεις του Ν. 3028/02, όπως προαναφέρθηκαν;

Θα επισημάνουμε για μια ακόμη φορά ότι ο πολιτισμός είναι δημόσιο αγαθό, όπως η υγεία, η παιδεία, η πρόνοια, και είναι αναγκαίο να προσφέρεται σε όλους και δωρεάν».

 

«Φωνή βοώντος εν τη ερήμω» το νομοσχέδιο είναι πια νόμος του κράτους, όπως και πολλά άλλα νομοσχέδια που κατατέθηκαν αυτήν την περίοδο. Για ζητήματα που απασχολούν την ελληνική κοινωνία, που κανείς μας δεν δίνει σημασία βουλιάζοντας στον καναπέ του σπιτιού, προσπαθώντας να αντιμετωπίσει την ιδιότυπη καθημερινότητα και τα προβλήματα του.

 

Πριν λίγο σε μια ανάρτηση σε κοινωνικό δίκτυο, που έπεσε στην αντίληψη μου, ένας έλληνας πολίτης αναφέρει:

 

“Μόλις χθες γύρισα από το Παρίσι. Εκεί επισκέφτηκα το μουσείο του Λούβρου.

Κάποια στιγμή ρώτησα τον υπάλληλο στην ελληνική πτέρυγα που είναι η Νίκη της Σαμοθράκης στα γαλλικά , αναφέροντας το όνομα στα ελληνικά. Μου είπε ευγενικά αν ρωτάω για την ..βικτουαρ ντε λα σαμοτρας.

Τον ρώτησα τότε αν γνωρίζει πως λέγεται το φημισμένο ρολόι του Λονδίνου και εκείνος απάντησε με έμφαση Big Ben.

-γιατί δεν το λέτε αυτό grand ben; τον ρώτησα στα γαλλικά.

Γιατί νιώθετε την ανάγκη να κλέψετε και το όνομα εκτός από το έκθεμα;

Κατέβασε το κεφάλι. Τον χτύπησα φιλικά στην πλάτη. Δεν έφταιγε αυτός, εγώ φταίω..

Η ελληνική πλευρά κατέχει το 30% του Λούβρου και στην είσοδο δεν υπάρχει ούτε καν το “καλώς ήρθατε “στα ελληνικά (ανάμεσα σε 20 γλώσσες).

Αυτό μπορούμε να κάνουμε καθισμένοι σε έναν καναπέ, μέσα από μια ιστοσελίδα να φωνάζουμε, “φέρτε τα, πίσω”:
Την νίκη που έγινε βικτουαρ, την καρυάτιδα που έγινε καριατιντ…

Έτσι, δίνοντας στα παιδιά μας μια σταγόνα λιγότερη ιστορίας, περηφάνιας και κληρονομιάς θα είμαστε μόνο ανάξιοι μνημόνευσης…»

Α. Κ. 20/1/2019