Κορωνοϊός και Άνοια: Πρακτικές συμβουλές ενημέρωσης και απασχόλησης ατόμων με άνοια στο σπίτι

Μπουρσινού Νικολέττα,   Κλινική Νευροψυχολόγος, Msc

 

Η άνοια αποτελεί μία παθολογική κατάσταση, η οποία χαρακτηρίζεται από επίκτητη έκπτωση των νοητικών λειτουργιών, που προκαλείται από βλάβη των εγκεφαλικών κυττάρων, οφειλόμενη σε διάφορα αίτια. Σύμφωνα με τον ορισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και τα διαγνωστικά κριτήρια που χρησιμοποιούνται στην κλινική πράξη, η έκπτωση των νοητικών λειτουργιών πρέπει να συνδυάζει διαταραχή της μνήμης και μίας τουλάχιστον ακόμα νοητικής λειτουργίας (λόγος, κριτική σκέψη, προσοχή, οπτικοχωρικές λειτουργίες, κατασκευαστική ικανότητα, συμπεριφορά κ.α.), η οποία πρέπει να είναι τέτοιας βαρύτητας που να διαταράσσει την καθημερινή λειτουργικότητα και αυτονομία του ατόμου.

Η νόσος Alzheimer αποτελεί τη συχνότερη αιτία άνοιας.

Προσβάλλει το 10% των ατόμων άνω των 60 ετών και το 20% των ατόμων άνω των 80 ετών. Παγκοσμίως 50 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν διαγνωστεί με άνοια, εκ των οποίων το 60-70% των περιστατικών αφορούν άνοια της νόσου Alzheimer.

 

Στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή 1 στους 5 νοσεί από κάποια μορφή άνοιας, με πιο συχνή την άνοια της νόσου Alzheimer.

Υπολογίζεται ότι στη χώρα μας ζουν 200.000 άτομα με άνοια, στους οποίους αντιστοιχούν περίπου 400.000 φροντιστές.

 

Η ζωή ενός ατόμου με άνοια καθώς και των οικείων του, αποτελεί μία καθημερινή πρόκληση. Η εμφάνιση της πανδημίας του νέου κορωνοϊού COVID-19 τον τελευταίο περίπου ένα χρόνο, έχει επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την καθημερινότητα όλων μας, και πολύ περισσότερο των ατόμων με άνοια ή αρχόμενη άνοια, καθώς πλέον λόγω των συνθηκών, παραμένουν περισσότερο στο σπίτι, οι κοινωνικές επαφές και οι εξωτερικές δραστηριότητες έχουν μειωθεί κατά πολύ και μπορεί να αισθάνονται συγχυσμένοι με την κατάσταση και τις νέες πληροφορίες.

 

Παράλληλα, για τους φροντιστές των ατόμων με άνοια, οι νέες συνθήκες μπορούν να δυσκολέψουν την καθημερινότητα τους, να αισθάνονται και οι ίδιοι άγχος και φόβο για τη νέα κατάσταση, μοναξιά, απώλεια ελέγχου κ.α. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι τα άτομα με άνοια εισπράττουν τα συναισθήματα των φροντιστών τους. Για το λόγο αυτό, οι φροντιστές θα πρέπει να αναγνωρίσουν και να διαχειριστούν τα αρνητικά τους συναισθήματα και να αναζητήσουν καθοδήγηση και στήριξη από ειδικούς ψυχικής υγείας , αν αυτά εμμένουν ή είναι πολύ έντονα.

 

Η κατάσταση που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε είναι δύσκολη και θα πρέπει να φροντίσουμε πρωτίστως τους εαυτούς μας, προκειμένου να είμαστε σε θέση να φροντίσουμε και τα οικεία μας άτομα.

 

Πώς να μιλήσω στο άτομο με άνοια για την πανδημία και για τα μέτρα προφύλαξης;

 

Αρχικά, θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι στόχος είναι ο καθησυχασμός. Η δημιουργία συναισθημάτων πανικού, φόβου και ανησυχίας ενέχει τον κίνδυνο να διεγείρει τα άτομα με άνοια και να εμφανίσουν ένταση, επιθετικές συμπεριφορές και άρνηση στη λήψη φροντίδας.

 

Ακόμα, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη το στάδιο άνοιας που βρίσκεται το άτομο, προκειμένου να επιλέξουμε τον κατάλληλο τρόπο να το ενημερώσουμε. Ακόμα, λόγω της φύσης της ασθένειας, θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι να επαναλάβουμε αρκετές φορές τις οδηγίες και την ενημέρωση για την κατάσταση.

 

• Αποφεύγουμε την πολύωρη έκθεση του ατόμου στις ειδήσεις και τις ενημερωτικές εκπομπές. Κάποιες φορές, ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζονται τα γεγονότα (αριθμός νέων κρουσμάτων, αριθμός νεκρών, κ.α.) μπορεί να φορτίσει συναισθηματικά τα άτομα.

 

•  Επιλέγουμε, ανάλογα και με το στάδιο της άνοιας, έναν απλό και κατανοητό τρόπο να εξηγήσουμε τη νέα κατάσταση και τα μέτρα προφύλαξής, χρησιμοποιώντας ίσως μια ιστορία. Επιστημονικοί όροι και λεπτομέρειες καλό θα ήταν να αποφεύγονται, καθώς μπορεί να μη γίνουν κατανοητοί ή να παρερμηνευθούν και να φορτίσουν τα άτομα. Θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί στις λέξεις που θα χρησιμοποιήσουμε, τον τόνο της φωνής μας ,την οπτική επαφή και τη στάση του σώματός μας. Η εξωλεκτική μας επικοινωνία θα πρέπει να μεταδίδει ασφάλεια και ηρεμία.

 

• Αφού επιδείξουμε αρκετές φορές το σχολαστικό πλύσιμο χεριών στα άτομα μπορούμε να τοποθετήσουμε γραπτές υπενθυμίσεις στο νιπτήρα του μπάνιου σχετικά με το πλύσιμο των χεριών (πχ. ΠΛΕΝΩ ΚΑΛΑ ΤΑ ΧΕΡΙΑ ΜΟΥ ΓΙΑ 20 ΔΕΥΤΕΡΟΛΕΠΤΑ ή ΠΛΕΝΩ ΤΑ ΧΕΡΙΑ ΜΟΥ ΜΕΧΡΙ ΝΑ ΜΕΤΡΗΣΩ ΔΥΝΑΤΑ ΩΣ ΤΟ 20).

 

• Σε εμφανές σημείο και κατά προτίμηση στην είσοδο του σπιτιού, μπορούμε να τοποθετήσουμε αλκοολούχα αντισηπτικά διαλύματα και να υπενθυμίζουμε στα άτομα να τα χρησιμοποιούν όταν μπαίνουν στο σπίτι.

 

 

• Τοποθετούμε στην είσοδο της πόρτας, στο ύψος των ματιών του ατόμου, μία γραπτή υπενθύμιση για την χρήση μάσκας (π.χ. ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ ΤΗ ΜΑΣΚΑ ΜΟΥ ΟΤΑΝ ΒΓΑΙΝΩ ΕΞΩ) και για τον λόγο που δεν βγαίνουμε έξω (π.χ. ΥΠΑΡΧΕΙ ΜΙΑ ΝΕΑ ΓΡΙΠΗ-ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΜΕΝΟΥΜΕ ΣΠΙΤΙ).

Προτάσεις για απασχόληση ατόμων με άνοια

 

Είναι σημαντικό να διατηρήσουμε την καθημερινή ρουτίνα του ατόμου, στο βαθμό που αυτό είναι εφικτό. Η ύπαρξη ρουτίνας κάνει το άτομο να αισθάνεται ασφάλεια και σταθερότητα. Ωστόσο, λόγω των συνθηκών, κάποιες από τις πρότερες δραστηριότητες των ατόμων δεν είναι εφικτό να συνεχιστούν, όπως επισκέψεις από φίλους και συγγενείς, συχνές βόλτες, επισκέψεις σε πολυσύχναστα καταστήματα, συμμετοχή σε ομαδικές δραστηριότητες κ.α. Αντ’ αυτών, υπάρχουν ορισμένες πρακτικές λύσεις που μπορούμε να εφαρμόσουμε, για να κρατήσουμε τα άτομα απασχολημένα και να περάσουν δημιουργικά το χρόνο τους.

 

• Η αφύπνιση, οι ώρες των γευμάτων, οι ώρες λήψης της φαρμακευτικής αγωγής, η ώρα ύπνου κτλ, θα πρέπει να διατηρούνται στα καθιερωμένα πλαίσια. Η ανατάραξη του ημερήσιου προγράμματος του ατόμου μπορεί να δημιουργήσει ένταση και ευερεθιστότητα.

 

•  Η επικοινωνία με τους επαγγελματίες υγείας που παρακολουθούν το οικείο μας άτομο μπορεί να γίνει με εναλλακτικούς τρόπους, πχ τηλεϊατρική.

 

•  Σε περίπτωση που το άτομο παρακολουθούσε ατομικό ή ομαδικό πρόγραμμα νοητικής ενδυνάμωσης, μπορεί να συνεχίσει αξιοποιώντας τα μέσα τεχνολογίας, σε συνεννόηση με τον ειδικό ψυχικής υγείας.

 

•  Είναι σημαντικό να κρατάμε επαφή με τα αγαπημένα μας πρόσωπα. Μπορούμε να οργανώνουμε βιντεοκλήσεις με τα συγγενικά πρόσωπα ή τους φίλους, προκειμένου να διατηρούμε επαφή και να μοιραζόμαστε την καθημερινότητα και τις σκέψεις μας.

 

• Μπορούμε να απασχολήσουμε το άτομο με δραστηριότητες όπως: κηπουρική (μπορούμε να αναθέσουμε την φροντίδα 2-3 γλαστρών), ακρόαση της αγαπημένης του μουσικής, ταινίες που του αρέσουν, τράπουλα, ντόμινο ή άλλα επιτραπέζια παιχνίδια, ξεφύλλισμα περιοδικών, ανάκληση αναμνήσεων μέσω παλιών φωτογραφικών άλμπουμ/περιοδικών/εφημερίδων, προετοιμασία μιας εύκολης συνταγής.

 

• Μπορούμε να φτιάξουμε από κοινού ένα κολάζ με ιστορίες ζωής του ατόμου, συνοδευόμενο από φωτογραφίες και καταγραφή κάποιων πληροφοριών ή συναισθημάτων. Με αυτό τον τρόπο το άτομο ξαναθυμάται γεγονότα ή πρόσωπα από τη ζωή του που έχουν νόημα για αυτόν και μας δίνεται η ευκαιρία να συζητήσουμε ή να αναπολήσουμε μαζί του.

 

•  Η άσκηση παραμένει ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της φροντίδας των ατόμων με άνοια. Μία σύντομη βόλτα στο πάρκο της γειτονιάς θα βοηθούσε το άτομο με άνοια να ενεργοποιηθεί, να ηρεμήσει και να βελτιώσει τη διάθεσή του. Αν αυτό δεν είναι δυνατό, μπορείτε να δοκιμάσετε να γυμναστείτε μαζί στο σπίτι, με απλές και ασφαλείς ασκήσεις, όπως διατάσεις, περπάτημα επί τόπου, περιστροφές χεριών, έγερση και κάθισμα σε καρέκλα κ.α.

 

 

Θα πρέπει να έχουμε υπόψη ότι ακόμα και αν οι δραστηριότητες δεν οδηγούν στο αναμενόμενο αποτέλεσμα, δεν ολοκληρώνονται ή δεν γίνονται σωστά, σημασία έχει να μένει το άτομο ενεργοποιημένο και να περνά ευχάριστα και δημιουργικά τον χρόνο του. Επιπλέον, μπορούμε να δεσμεύσουμε το άτομο στην κινητοποίηση, με το να αποφασίζουμε από κοινού τις δραστηριότητες που θα συμπεριλάβουμε στη μέρα μας, βγάζοντας μαζί ένα εβδομαδιαίο πρόγραμμα. Το πρόγραμμα μπορεί να τοποθετηθεί σε ένα εμφανές σημείο, ώστε το άτομο να έχει γνώση της ημέρας και της δραστηριότητας που θα ακολουθήσει.

 

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι, παρά τις αλλαγές που βιώνουμε, πρέπει να κρατάμε δραστηριοποιημένο το άτομο με άνοια, ενημερώνοντας το κατάλληλα για τις εξελίξεις, με τρόπο καθησυχαστικό και ήρεμο. Παράλληλα, θα πρέπει να φροντίζουμε και για τη δική μας ψυχική υγεία και ευεξία, προκειμένου να παραμένουμε υγιείς και να παρέχουμε όσο το δυνατόν καλύτερα την φροντίδα μας στο αγαπημένο μας άτομο.

 

 

H Μπουρσινού Νικολέττα είναι Κλινική Νευροψυχολόγος, Msc

της  Κ .Μ.Ψ.Υ.  ΝΑ Κυκλάδων – ΚΛΙΜΑΚΑ