Λίγο πριν τη δίκη για τα Τέμπη

Ο επικεφαλής της ανακριτικής διαδικασίας, Σωτήρης Μπακαΐμης, κάνει έναν πραγματικό αγώνα δρόμου για να ολοκληρωθεί η δικογραφία των Τεμπών, που όπως όλα τα δυστυχήματα, ήταν αποτέλεσμα πολλών παραγόντων.

«Από τη Λάρισα σε μονή γραμμή καθόδου» ακούγεται από το VHF του ελεγκτή των εισιτηρίων, ενώ έξω ένας από τους συναδέλφους του φωνάζει δυνατά «έλα να φεύγουμε!». Είναι Παρασκευή 16 Φεβρουαρίου 2024 στον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό της Λάρισας, 7 παρά είκοσι το βράδυ και παίρνω το τελευταίο τρένο για Αθήνα. Παραμένει ένα από τα φθηνότερα μέσα συγκοινωνίας ανάμεσα στις δύο πόλεις· το εισιτήριο της δεύτερης θέσης κοστίζει 32,5 ευρώ για την απλή διαδρομή και η αποβάθρα νούμερο ένα είναι γεμάτη ντόπιους κάποιας ηλικίας, στρατιώτες και φοιτητές. Το δυστύχημα των Τεμπών πριν από έναν χρόνο μοιάζει σαν να μην έχει γίνει, αν και οι περισσότεροι αποφεύγουν τα μπροστινά βαγόνια. Το τρένο κατεβαίνει σε μονή γραμμή, όπως πολλές δεκαετίες πριν, καθώς οι κακοκαιρίες «Ντάνιελ» και «Ηλίας» διέλυσαν τη δεύτερη γραμμή. Αυτό σημαίνει πως όταν διασταυρωθεί με την αμαξοστοιχία που φεύγει στις 6 από την αντίθετη κατεύθυνση, από Αθήνα προς Δομοκό, περιμένει μέσα στον σταθμό μέχρι να περάσει το άλλο τρένο, από τη μοναδική γραμμή που υπάρχει, αναφέρει στο ρεπορτάζ ο Τάσος Τέλλογλου στο insidestory.gr

Έφτασα στη Λάρισα με τον προαστιακό σιδηρόδρομο, που συνδέει τη Θεσσαλονίκη, όπου βρισκόμουν, με τη θεσσαλική μητρόπολη πολλές φορές την ημέρα. Το τρένο πάει πιο αργά, γι’ αυτό χρειαστήκαμε μία ώρα και 50 λεπτά ως τη Λάρισα. Στον δρόμο μας συναντηθήκαμε με μόλις δύο τρένα, που ανέβαιναν στη Θεσσαλονίκη από τη γραμμή ανόδου αυτή τη φορά – σε αντίθεση με την 28η Φεβρουαρίου 2023, όταν ο μηχανοδηγός Γ.Κ. ανέβαινε με την επιβατική αμαξοστοιχία Ιντερσίτι IC 62 από τη γραμμή καθόδου. Όχι μακριά από το τούνελ του Ευαγγελισμού, όπου συγκρούστηκαν οι δύο αμαξοστοιχίες –η IC 62 με την εμπορική 63503 που ερχόταν από τη Θεσσαλονίκη– και πριν αντικρίσουμε τον τσιμεντοστρωμένο τόπο της θυσίας 57 ανθρώπων, έπιασα κουβέντα με τη φοιτήτρια της στρατιωτικής νομικής Κατερίνα Λιαπή. Καθώς μιλάει για την συμφοιτήτριά της Κλαούντια Λάτα, που χάθηκε το μοιραίο βράδυ, κομπιάζει. «Θα κάνουμε στις αρχές Μαρτίου το ετήσιο μνημόσυνό της», λέει. Μετά ξαναβρίσκει τον ειρμό της. «Αυτή η ιστορία με το τρένο μας στοίχισε πολύ, διότι για μας το τρένο πάντα ήταν κάτι παρά πολύ απλό».

Η Λιαπή ξαναμπήκε αμέσως μετά το δυστύχημα στο τρένο, αλλά φυσικά η κατάσταση απέχει από το να μοιάζει με όσα συνέβαιναν πριν το δυστύχημα. «Τα τρένα ήταν γεμάτα. Πολλές φορές δεν βρίσκαμε θέσεις όταν ταξιδεύαμε με παρέα». Η Λιαπή συνταξιδεύει με μία φίλη και συμπατριώτισσά της, που σπουδάζει σε άλλη σχολή του ΑΠΘ – είναι και οι δύο από τη Λάρισα και γυρίζουν στα σπίτια τους, καθώς δεν αναβλήθηκε η εξεταστική. Η άλλη κοπέλα, που δεν θέλει να μιλήσει επώνυμα, λέει απλώς ότι μετά το δυστύχημα φοβόταν να ξαναπάρει το τρένο: «Το βραδινό το αποφεύγω ακόμα». Και οι δύο κοπέλες ελπίζουν το δικαστήριο να είναι δίκαιο με τους υπευθύνους, τιμωρώντας τους ανάλογα με το βάρος της πράξης τους.

Η ανάκριση

Ο επικεφαλής της ανακριτικής διαδικασίας, Σωτήρης Μπακαΐμης, κάνει έναν πραγματικό αγώνα δρόμου για να ολοκληρωθεί η δικογραφία. Τη δεύτερη εβδομάδα του Μαρτίου έχουν κληθεί να απολογηθούν στελέχη των εταιρειών που συνδέονται με τον ΟΣΕ, ενώ σύμφωνα με πληροφορίες του inside story ευθύνες έχουν προκύψει και για αλλά στελέχη του δημόσιου τομέα, αλλά και της Ρυθμιστικής Αρχής Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ). Λίγο πολύ οι συγκεκριμένες συνθήκες σύγκρουσης των δύο αμαξοστοιχιών είναι σαφείς: Ο σταθμάρχης βάρδιας Σ. δεν είχε αντιληφθεί ακόμα και μετά την σύγκρουση ότι επειδή δεν είχε αλλάξει το κλειδί 108 (κλειδί λέγεται ο μηχανισμός που ενεργοποιείται για να αλλάξει τροχιά ένα τρένο), λίγο έξω από τον σιδηροδρομικό σταθμό της Λάρισας, έστειλε την αμαξοστοιχία IC 612 στη γραμμή καθόδου – στην οποίαν «κατέβαινε» από τους Νέους Πόρους η εμπορική αμαξοστοιχία. Αλλά και οι δύο μηχανοδηγοί της επιβατικής αμαξοστοιχίας δεν αντιλήφθηκαν επί 14 λεπτά ότι βρίσκονταν στη γραμμή καθόδου, αν και το πέρασμά τους από το επίμαχο κλειδί θα έπρεπε να τους το είχε «επισημάνει με το τράνταγμα του τρένου», μου λέει πηγή των ελληνικών σιδηροδρόμων.

Αν ο σταθμάρχης είχε χαράξει τη διαδρομή της εμπορικής αμαξοστοιχίας αυτόματα από το γραφείο του –όπως ήταν υποχρεωμένος να κάνει με βάση τον γενικό κανονισμό κυκλοφορίας (ΓΚΚ) και είχε επιτυχώς κάνει τις προηγούμενες από το δυστύχημα μέρες– το τρένο θα έμενε στην γραμμή από την οποίαν είχε εγκαταλείψει τον σταθμό της Λάρισας στις 23:03, δηλαδή στη γραμμή ανόδου, κι έτσι το δυστύχημα θα είχε αποφευχθεί. Αν δούλευε η σηματοδότηση και το αυτόματο σύστημα πέδησης ECTC είχε εγκατασταθεί, όπως διαλαμβάνει σε έγγραφό του ο Μπακαΐμης, το δυστύχημα θα είχε αποφευχθεί.

Από την πλευρά της η Hellenic Train υποστήριξε δια του διευθύνοντος συμβούλου της Μαουρίτσιο Καποπόρτο στην εξεταστική επιτροπή της Βουλής για το δυστύχημα των Τεμπών πως για ό,τι συνέβη «φταίει ο σταθμάρχης. «Το ερώτημα είναι, αν το πιστεύει γιατί δεν κάνει αγωγή στον ΟΣΕ να ζητήσει αποζημιώσεις;» αναρωτήθηκε ένας από τους συνηγόρους των οικογενειών των θυμάτων. Από την πλευρά του ο ΟΣΕ υποδεικνύει τις ευθύνες του μηχανοδηγού Γ.Κ. και του συναδέλφου του στη μοιραία επιβατική αμαξοστοιχία IC 62, που δεν αντιλήφθηκαν ότι μετά τη διέλευσή τους από το κλειδί 108 έξω από τον σιδηροδρομικό σταθμό της Λάρισας είχαν βρεθεί ξαφνικά σε γραμμή καθόδου, χωρίς να τους το έχει πει ο μοιραίος σταθμάρχης Σ. Συνεπώς εδώ δεν έγινε μόνο ένα «ανθρώπινο λάθος», όπως παραδέχεται πλέον και η διοίκηση του ΟΣΕ αλλά και ο πρώην υπουργός Μεταφορών και Συγκοινωνιών Κώστας Καραμανλής, αλλά μία αλυσίδα λαθών, χωρίς να υπάρχει ασφαλιστική δικλείδα, ενώ όπου αυτή υπήρχε δεν λειτούργησε (π.χ. ο δεύτερος μηχανοδηγός έκανε και εκείνος λάθος όταν η επιβατική αμαξοστοιχία μπήκε κατά λάθος στη γραμμή καθόδου αντί να είναι στη γραμμή ανόδου). Επιπλέον, ουδείς «έβλεπε» το τρένο στη λαθεμένη πορεία του, επειδή ήταν καμένο από το 2019 το σύστημα τηλεδιοίκησης της Λάρισας, με το οποίο μπορεί κανείς να έχει συνολική εικόνα του συγκεκριμένου δικτύου.

Τέλος, δεν υπήρχε μία τεχνική λύση της τελευταίας στιγμής, ώστε να συγκρατήσει την τρελή επιβατική αμαξοστοιχία. Γι’ αυτό άλλωστε οι ανακριτές συσχέτισαν όσα προέκυψαν σε σχέση με τις συνθήκες του δυστυχήματος με τις ολιγωρίες στην υπογραφή της σύμβασης 717.
Η σύμβαση 717, που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, περιλάμβανε εκτός από την τηλεδιοίκηση, που δεν λειτουργούσε από το 2019, τα συστήματα επικοινωνίας GSMR, που έλειπαν και αυτά από τα τρένα, αλλά και τα συστήματα αυτόματης πέδησης ECTC, που αν λειτουργούσε η φωτοσήμανση σωστά και είχαν εγκατασταθεί, θα μπορούσαν να αποτρέψουν τη σύγκρουση των δύο αμαξοστοιχιών.

Συντρέχουσα αμέλεια

Ο Σωτήρης Μπακαΐμης διενεργεί κύρια ανάκριση για τις πράξεις:

 

• Της διατάραξης της ασφάλειας της συγκοινωνίας μέσων σταθερής τροχιάς με επικίνδυνες για την ασφάλεια της συγκοινωνίας πράξεις, η οποία –διατάραξη– είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο περισσοτέρων και μεγάλου αριθμού προσώπων (κατά συρροή) και τη βαριά σωματική βλάβη περισσοτέρων προσώπων (κατά συρροή) καθώς και βλάβη των εγκαταστάσεων κοινής ωφελείας.

 

• Της ανθρωποκτονίας από αμέλεια κατά συρροή.

 

• Της βαριάς σωματικής βλάβης από αμέλεια κατά συρροή από υπόχρεο λόγω του επαγγέλματός του να καταβάλει ιδιαίτερη επιμέλεια και προσοχή.

Σύμφωνα με νομικούς παρατηρητές, το κατηγορητήριο του Μπακαΐμη θα μπορούσε να στηριχθεί στη νομολογία του Αρείου Πάγου, όπως αποτυπώθηκε στην απόφαση 1011/2021 του Ε’ τμήματος, όπου σημειώνεται: «Όταν το εξ αμελείας έγκλημα είναι απότοκο της συνδρομής (συγκλίνουσας) αμέλειας πολλών προσώπων, το καθένα από αυτά υπέχει ευθύνη αυτοτελώς και χωριστά από τα άλλα κατά τον λόγο της αμέλειας που επιδείχθηκε από αυτό και εφόσον το επελθόν αποτέλεσμα τελεί σε αιτιώδη σύνδεσμο προς αυτήν. Η πράξη ή η παράλειψη του δράστη τελεί σε αιτιώδη σύνδεσμο με το επελθόν αποτέλεσμα, όταν αυτή κατά την κοινή αντίληψη είναι εκείνη που από μόνη της ή μαζί με τη συμπεριφορά άλλου προσώπου βρίσκεται σε άμεση αιτιότητα προς το αποτέλεσμα. Αρκεί, δηλαδή, προς θεμελίωση της ευθύνης η πράξη ή η παράλειψη να ήταν ένας από τους παραγωγικούς όρους του αποτελέσματος, χωρίς τον οποίον δεν θα επερχόταν αυτό, αδιαφόρως αν για την πρόκλησή του συνέβαλαν και άλλοι όροι αμέσως ή εμμέσως (λ.χ. αμέλεια του παθόντος ή τρίτου). Στα δια παραλείψεως τελούμενα εγκλήματα θεωρείται ότι υπάρχει αιτιώδης συνάφεια μεταξύ της παράλειψης και του επελθόντος εγκληματικού αποτελέσματος, στην περίπτωση που αν δεν είχε συντρέξει η αμελής συμπεριφορά (παράλειψη) του υπαιτίου, αν γινόταν δηλαδή η επιβεβλημένη ενέργεια, η οποία τελικά δεν έγινε, τότε με μεγάλη πιθανότητα (η οποία εγγίζει τα όρια της βεβαιότητας) θα αποτρεπόταν το συγκεκριμένο εγκληματικό αποτέλεσμα. Για τη θεμελίωση δε αιτιώδους συνδέσμου, αρκεί η σχετική παράλειψη να ήταν ένας μόνο από τους περισσότερους όρους παραγωγής του εγκληματικού αποτελέσματος, χωρίς τον οποίον αυτό δεν θα επερχόταν».

Όπως συμβαίνει με όλα τα δυστυχήματα, η τραγωδία των Τεμπών ήταν αποτέλεσμα περισσότερων από ενός παραγόντων. Καθώς τα τρένα έχουν χάσει τους μισούς τους επιβάτες από τον Φεβρουάριο του 2023, δεν είναι βέβαιο ότι λειτουργούν σήμερα ουσιωδώς διαφορετικά, αν εξαιρέσει κανείς την τήρηση των κανονισμών. Με την επέκταση του κατηγορητηρίου και σε διοικητικά στελέχη υπουργείων αλλά και τη Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων, ο ανακριτής θα φέρει σε δύσκολη θέση τη Βουλή, που πρέπει να αποφασίσει για τις ευθύνες των πολιτικών προσώπων – σε μία δίκη με πάνω από 40 κατηγορούμενους.

”Η

Τσιμέντο στο έδαφος και το εκκλησάκι που ανεγέρθηκε κοντά στη θέση Ευαγγελισμός στα Τέμπη, αλλάζοντας τον χώρο του δυστυχήματος μετά από παρέμβαση της Περιφέρειας και της Αστυνομίας, λίγες ημέρες μετά το ατύχημα. [Τάσος Τέλλογλου][/caption]

Έτσι χάθηκαν πολύτιμα ίχνη για τη δικαστική έρευνα:

• Ίχνη βιολογικού υλικού από επιβάτιδες και επιβάτες που δεν είχαν ταυτοποιηθεί ακόμα, όπως η 22χρονη φοιτήτρια της Αρχιτεκτονικής από τη Θεσσαλονίκη Εριέττα Μόλχο.

 

• Ίχνη από χημικές ουσίες που οι συγγενείς των θυμάτων πιστεύουν ότι μπορεί να μεταφέρονταν λαθραία από την εμπορική αμαξοστοιχία 63503. Τις υποψίες αυτές ενίσχυσε η εύρεση σε επτά σημεία γύρω από το δυστύχημα ιχνών του αρωματικού υδρογονάνθρακα «ξυλόλιο». Κάποιοι συγγενείς των θυμάτων συνδέουν την ύπαρξη του ξυλολίου με την απότομη μεγέθυνση και διάδοση της φλόγας που παρουσιάστηκε μετά τη σύγκρουση των δύο αμαξοστοιχιών. Η άσκηση δίωξης κρίθηκε αναγκαία μετά την αυτοψία πραγματογνωμόνων των συγγενών και της ιατροδικαστικής υπηρεσίας Λάρισας στο Κουλούρι στις 15 Νοεμβρίου 2023, όπου συγκέντρωσαν πολλά και σημαντικά ευρήματα που θα έπρεπε να είχαν καταγραφεί οκτώ μήνες νωρίτερα, αν πυροσβέστες και αστυνομία δούλευαν με επαγγελματισμό. Στις 11/10/2023 ο εφέτης ανακριτής έστειλε στη Siemens, κατασκευάστρια των ηλεκτραμαξών (τα τρένα πλέον δουλεύουν με ρεύμα) ερώτημα με το οποίο ζητούσε να μάθει αν τα λάδια σιλικόνης που χρησιμοποιούνται για την ψύξη των μετασχηματιστών των δύο ηλεκτραμαξών θα μπορούσαν να έχουν αποτελέσει την εύφλεκτη ύλη που οδήγησε στην τόσο γρήγορη εξάπλωση της φωτιάς μετά τη σύγκρουση. Η Siemens απέφυγε να απαντήσει στις 13 Δεκεμβρίου 2023 καθαρά στο ερώτημα. «Δεδομένης της βιαιότητας της επίμαχης σύγκρουσης […] είναι η πυρκαγιά συμβατή με την ανάφλεξη του ελαίου σιλικόνης των ηλεκτραμαξών;» ρωτούσε ο ανακριτής. Η Siemens απάντησε ότι με βάση τις πληροφορίες για το δυστύχημα δεν ήταν σε θέση να απαντήσει, κάτι που επανέλαβε όταν επανήλθε γραπτά ο ανακριτής. Αν τα λάδια σιλικόνης αποκλειστούν, θα πρέπει να αναζητηθεί μια άλλη αιτία για τη φωτιά. Έτσι ενισχύονται οι υποψίες των συγγενών για την ύπαρξη παράνομου φορτίου στην 63503. Ένας τουλάχιστον από αυτούς ζήτησε να μάθει πότε και πώς φορτώθηκε η εμπορική αμαξοστοιχία. Έμαθε ότι η αμαξοστοιχία καθυστέρησε επί ημίωρο πριν πάρει τη γραμμή από τους Νέους Πόρους προς τη Λάρισα και συγκρουσθεί με την επιβατική αμαξοστοιχία IC 62. Όταν ζητήθηκε υλικό από τις κάμερες των σταθμών από τους οποίους είχε περάσει η εμπορική αμαξοστοιχία, η πρώτη αντίδραση ήταν ότι δεν υπήρχαν κάμερες. Μετά, απάντησαν ότι το υλικό σβήστηκε. Τελικά ένα τμήμα του ανακτήθηκε με τη βοήθεια του εγκληματολογικού εργαστηρίου της αντιτρομοκρατικής, χωρίς όμως να φαίνεται ότι με αυτό είναι δυνατόν να απαντηθεί το μυστήριο του εμπορικού τρένου.” text_color=”#1c0d0d” width=”” line_height=”undefined” background_color=”#f2e6e6″ border_color=”” show_quote_icon=”no” quote_icon_color=””]

 

Πηγή: Tάσος Τέλλογλου/ insidestory.gr