Η σμηνοσειρά στη Σαντορίνη και τα «Ρίχτερ» στην κοινότητα των σεισμολόγων
Ο ομότιμος καθηγητής Γεωλογίας και μελετητής των ηφαιστείων της Σαντορίνης εξηγεί γιατί ζούμε ιστορικές στιγμές. Πότε ξεκίνησαν να ανησυχούν οι επιστήμονες, οι τρεις «ζώνες» στο νησί, η κίνηση των μαγμάτων, η ηφαιστειακή αλυσίδα κώνων του Κολούμπο και τα έντονα χρόνια των δεκαετιών ’80 και ’90.
Ο Δημήτρης Παπανικολάου, ομότιμος καθηγητής Γεωλογίας και δημιουργός του Εθνικού Δικτύου Σεισμογράφων, έχει μελετήσει σε βάθος τα ηφαίστεια της Σαντορίνης. Η «Κ» τον συνάντησε στο σπίτι του με αφορμή το φαινόμενο που είναι σε εξέλιξη και μίλησε μαζί του για το γεωδυναμικό μοντέλο που δημιούργησε με την Εύη Νομικού, το σενάριο της σμηνοσειράς, την κίνηση των μαγμάτων και τα ειδικά γεωφυσικά στοιχεία της Σαντορίνης.
Το μοντέλο που δημιούργησε ο κ. Παπανικολάου με την Ευη Νομικού. «Βλέπουμε από τη μία μεριά την Ιο και από την άλλη την Ανάφη. Ανάμεσά τους το μεγάλο βύθισμα, η τάφρος που περιλαμβάνει Σαντορίνη, Κολούμπο, Αμοργό. Τα μεγάλα ρήγματα που έχουν βυθίσει την περιοχή απεικονίζονται με κόκκινο. Τέσσερα είναι τα βασικά μεγάλα ρήγματα: ρήγμα της Ιου, ρήγμα της Ανύδρου, ρήγμα Σαντορίνης – Ανάφης και ρήγμα Ανάφης. Η διεγερμένη περιοχή είναι ανάμεσα στην αλυσίδα των κώνων του Κολούμπο και στην Ανυδρο. Τα μαύρα βελάκια δίπλα στα μικρά ρήγματα που είναι με μαύρες γραμμές είναι που δίνουν τους σεισμούς περίπου 5 Ρίχτερ». – Kathimerini
Η σειρά των γεγονότων και πότε ξεκίνησαν να ανησυχούν οι επιστήμονες
Το πρώτο βασικό χαρακτηριστικό είναι πως δεν έχει συμβεί ξανά αυτή η δραστηριότητα. Επιστημονικά μιλώντας, σαν φαινόμενο, είναι ολοκαίνουργιο. Στα μέσα Ιανουαρίου, ξεκινήσαμε οι ειδικοί να συζητάμε μεταξύ μας το ενδεχόμενο να είμαστε αντιμέτωποι με μια επανάληψη της ηφαιστειακής σεισμικής κρίσης του 2011.
Και αυτό γιατί εκείνοι οι πρώτοι σεισμοί ήταν ηφαιστειακοί, κάτω από τη Σαντορίνη, μέσα στην Καλντέρα. Αυτό που συμβαίνει με τους ηφαιστειακούς σεισμούς είναι πως το μάγμα προσπαθεί να σηκωθεί και να βγει στην επιφάνεια. Αυτοί οι σεισμοί, που δεν ξεπερνούν ποτέ τα 3-3,5 Ρίχτερ, τελείωσαν πριν από 3 εβδομάδες.
Καθώς αυτοί οι σεισμοί των 3-3,5 Ρίχτερ βρίσκονταν σε αποδρομή, γύρω στις 10-15 Ιανουαρίου, άρχισαν διάσπαρτοι σεισμοί στο Κολούμπο, όχι όμως συστηματικοί. Σε εκείνη τη φάση έσπαγαν μικρά ρήγματα και οι σεισμοί ήταν γύρω στα 4 Ρίχτερ, οι οποίοι πλέον έχουν σταματήσει. Τώρα οι σεισμοί εντοπίζονται νότια του Κολούμπο, στη βορειοανατολική γραμμή, που είναι η γενική τεκτονική διεύθυνση όλης της περιοχής, μέχρι την Αμοργό.
Οταν οι σεισμοί πέρασαν τα 4 Ρίχτερ, καταλάβαμε ότι πια είμαστε στους τεκτονικούς σεισμούς. Για λίγο, πιστέψαμε ότι θα ισχύει, ό,τι ισχύει γενικά στους τεκτονικούς σεισμούς: προσεισμική ακολουθία, κύριο γεγονός και στη συνέχεια μερικά μετασεισμικά γεγονότα όπου «κλείνουν» την υπόθεση.
Οταν φτάσαμε στα 5,2 Ρίχτερ, η κατάσταση πήρε προφίλ σμηνοσειράς. Ταυτόχρονα «σκύψαμε» πάνω από τα ειδικά γεωφυσικά στοιχεία της Σαντορίνης.
Βρήκαμε τις δημοσιευμένες μελέτες επιστημόνων από την τελευταία δεκαετία, μελέτες για τους μαγματικούς θαλάμους κάτω από τον φλοιό. Καταλάβαμε ότι οι σεισμοί έχουν σχέση με την κίνηση του μάγματος.
Το γεγονός πως οι σεισμοί συμβαίνουν κάτω από το κέρας της Ανύδρου και μέσα σε αυτό είναι επίσης μια ιδιομορφία που κάνει το φαινόμενο της Σαντορίνης μοναδικό, γιατί συνήθως τα ηφαίστεια και η άνοδος των μαγμάτων γίνονται σε τεκτονικά βυθίσματα.
Την τελευταία εβδομάδα ξέρουμε πολύ καλά πού πάμε. Εχουμε απ’ ό,τι φαίνεται να κάνουμε με μια σμηνοσειρά, όπως την αποκαλούν κάποιοι συνάδελφοι σεισμολόγοι.
Εχουμε να κάνουμε με ένας σμήνος από σεισμούς οι οποίοι κυμαίνονται από τα 3,5 έως τα 5,3 Ρίχτερ. Αυτό είναι το πρωτόγνωρο. Τα μεγάλα τους μεγέθη. Ενώ οι σμηνοσειρές έχουν συνήθως μικρότερα μεγέθη.
Το σημείο από το οποίο προέρχονται οι σεισμοί και οι πληροφορίες που έχουμε για αυτό
Ο κ. Παπανικολάου εξηγεί το γεωδυναμικό μοντέλο που δημιούργησε μαζί με την Εύη Νομικού/ Kathimerini
Ολοι αυτοί οι σεισμοί εντοπίζονται κάτω από ένα ύβωμα, ένα κέρας. Οι σεισμοί προέρχονται από μικρά ρήγματα μεγέθους ως 3 χιλιόμετρα που δίνουν τους «πεντάρηδες» σεισμούς. Είναι χιλιάδες ρήγματα μέσα σε αυτή τη ζώνη μήκους 15 χιλιομέτρων και πλάτους 10 χιλιομέτρων. Αυτή η ζώνη είναι το λεγόμενο ύβωμα της Ανύδρου. Το ψηλότερο σημείο του υβώματος είναι το νησάκι Ανυδρος, το υπόλοιπο πλατό βυθίζεται στη θάλασσα.
Μέσα στο βύθισμα είναι το υποθαλάσσιο ηφαίστειο Κολούμπο. Βορειοανατολικά του Κολούμπο, εκεί όπου έχουμε τώρα τους πολλούς σεισμούς, συγκεντρώνονται 22 ηφαιστειακοί κώνοι. Τους έχουμε χαρτογραφήσει εδώ και πολλά χρόνια και τους έχουμε ονομάσει «ηφαιστειακή αλυσίδα κώνων του Κολούμπο». Δεν ανήκουν στο ίδιο το Κολούμπο, είναι συνέχειά του. Αυτοί οι κώνοι είναι ανενεργοί, έχουν δράσει πριν από χιλιάδες χρόνια. Εδώ λοιπόν έχουμε τους σεισμούς, δεξιά και αριστερά από το ρήγμα της Ανύδρου με τους περισσότερους στα δεξιά και νοτιότερα από το ρήγμα.
Κοντινή λήψη του μοντέλου/ Kathimerini
Οπως έχω τονίσει από την αρχή του φαινομένου, στη συγκεκριμένη περιοχή, ο φλοιός της Σαντορίνης αλλά και ολόκληρου του ηφαιστειακού τόξου γύρω της, δεν είναι ίδιος με τον φλοιό σε άλλα μέρη της Ελλάδας, γιατί απλούστατα έχουν διεισδύσει από κάτω του τα μάγματα, τα οποία έχουν έρθει από βαθιά, από τη βύθιση της πλάκας. Καθώς αυτά διεισδύουν μες στον φλοιό κι έχοντας αναπτύξει τεράστιες θερμοκρασίες, 1.000-1.200 τουλάχιστον βαθμούς Κελσίου, εμποτίζουν τον φλοιό με υγρά και αέρια. Και στο ηφαίστειο της Σαντορίνης και στο υποθαλάσσιο του Κολούμπο, τα οποία είναι δύο συγγενικά, κοντινά ηφαιστειακά συγκροτήματα, έχουμε αέρια. Ειδικά στο Κολούμπο, στα 504 μέτρα έχουμε καταπληκτικές ατμίδες οι οποίες βγάζουν σχεδόν καθαρό διοξείδιο του άνθρακα. Στο διά ταύτα, αυτή η κατάσταση σημαίνει καταρχάς πως τα μεν δύο ηφαίστεια δεν έχουν καμία δραστηριότητα, δεδομένου ότι από την 1η Φεβρουαρίου κι έπειτα η κατάσταση είναι ήρεμη.
Δεν πρέπει να συγχέουμε τα δύο ηφαίστεια με ό,τι βλέπουμε τώρα στη Σαντορίνη που είναι τεκτονικοί σεισμοί. Επίσης, δεν συζητάμε πια καθόλου και για το ρήγμα της Αμοργού, το οποίο βρίσκεται ανατολικότερα και εκτονώθηκε πριν από 70 χρόνια. Χρειάζονται αιώνες για να ενεργοποιηθεί ξανά. Το μεγάλο ρήγμα της Ανύδρου είναι μέσα στο παιχνίδι και είναι υποψήφιο για να μας δώσει έναν σεισμό μεγέθους 6 Ρίχτερ. Αν έρθει τελικά ένας σεισμός από εκεί αυτό θα είναι το ταβάνι του και αυτό δεν επιδέχεται αμφισβήτησης. Δεν μιλάμε ούτε θεωρητικά ούτε με στατιστικές. Διαθέτουμε χάρτες και γνωρίζουμε τις διαστάσεις του. Υπάρχουν φυσικά και οι παγκόσμιες καμπύλες που συνδέουν το μήκος του ρήγματος με το μέγεθος του σεισμού που μπορεί να δώσει. Το χειρότερο σενάριο λοιπόν είναι τα 6 Ρίχτερ εφόσον ενεργοποιηθεί το συγκεκριμένο ρήγμα της Ανύδρου. Το πότε δεν το γνωρίζουμε. Δεν ξέρουμε πόσο έχει κορεστεί το εν λόγω πεδίο.
Πηγή: Kathimerini
Κεντρική εικόνα/ Kathimerini
