Νέος Άτλαντας των Αναπαραγόμενων Πουλιών της Ευρώπης

Η κατανομή και η αφθονία των πουλιών της Ευρώπης και η ανάγκη να αναθεωρηθούν οι πληροφορίες του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Καταμέτρησης Πουλιών (EBCC) ήταν εμφανής εδώ και μια δεκαετία, όταν αποφάσισε το ξεκίνημα του 2ου Άτλαντα των Αναπαραγόμενων Πουλιών της Ευρώπης (EBBA2).

Το πρόγραμμα EBBA2 βασίστηκε στο «EBCC Atlas of European breeding birds», που δημοσιεύθηκε το 1997 και περιέχει στοιχεία της δεκαετίας του 1980.

Η συλλογή δεδομένων για τον ΕΕΒΑ2 , σχετικά με την κατανομή και την αφθονία των ειδών πουλιών στην Ευρώπη και η επιστημονική τεκμηρίωση μεταβολών από τον πρώτο Άτλαντα, συνδύασε ποιοτικά επιστημονικά κριτήρια με την προσέγγιση της Επιστήμης των Πολιτών.

Η γεωγραφική κάλυψη, από τις Αζόρες έως τα Ουράλια Όρη, αποτελεί  ένα από τα μεγαλύτερα προγράμματα της επιστήμης των πολιτών με στόχο την χαρτογράφηση της βιοποικιλότητας. Συνολικά, περίπου 120.000 ερευνητές πεδίου συνεισέφεραν με ορνιθολογικές καταγραφές στον Άτλαντα, η πλειοψηφία των οποίων σε εθελοντική βάση.

Atlas_Camp_Taygetos_Margarita_Tzali_ORNITHOLOGIKI

 

Στην Ευρώπη καταγράφονται 539 αυτόχθονα είδη πουλιών σύμφωνα με τις καταγραφές την περίοδο 2013–2017.

59 είδη συγκεντρώνονται κυρίως στην Ευρώπη (near-endemics) και 40 είναι αποκλειστικά ενδημικά είδη της Ευρώπης.

Λίγα είδη πουλιών παρουσιάζουν εκτεταμένη κατανομή, όπως η Λευκοσουσουράδα ή ο Κούκος, είδη που καταγράφονται σε πάνω από το 85% των 50×50χλμ τετραγώνων που απογράφηκαν στο Πρόγραμμα EBBA2.

Περισσότερο από το 50% των ειδών τα συναντάμε σε ποσοστό μικρότερο του 10% των τετραγώνων που απογράφηκαν, γεγονός που καθιστά εμφανές ότι όλες οι χώρες και περιφέρειες έχουν τη δική τους ειδική ευθύνη για την προστασία του κοινού αυτού πλούτου.

Στην Ευρώπη αναπαράγονται 57 ξενικά είδη, δηλαδή ένα στα δέκα είδη έχουν εισαχθεί από αλλού, ενώ 39 από αυτά καταγράφονται για πρώτη φορά μέσα στα τελευταία 30 χρόνια.

Σύμφωνα με το πρόγραμμα πολύ λίγα αυτόχθονα είδη πουλιών εξαφανίστηκαν εντελώς, παρά τις έντονες αλλαγές στο τοπίο και το κλίμα της Ευρώπης. Ο Μεσογειακός Ψευτόρτυγας για παράδειγμα και ισχύει επίσης για είδη που αποίκισαν φυσικά την ευρωπαϊκή ήπειρο, όπως η Μικροσταχτάρα.

Ωστόσο, παρατηρούνται σημαντικές αλλαγές στην ευρωπαϊκή ορνιθοπανίδα τα τελευταία 30 χρόνια

Το 35% των αυτόχθονων ειδών αύξησαν την περιοχή στην οποία αναπαράγονται, μεταξύ των οποίων ο Γελαδάρης, η Κιτροσουσουράδα ή ο Μαυροκέφαλος Γλάρος.

Το 25% των ειδών παρουσιάζει μείωση στην έκταση όπου αναπαράγεται, π.χ. ο Μαχητής, η Μεγάλη Ωτίδα, η Χαλκοκουρούνα ή το Βλαχοτσίχλονο. Επιπλέον, η αναπαραγωγική κατανομή των πουλιών της Ευρώπης έχει μετατοπιστεί κατά μέσο όρο 28 χιλιόμετρα βορειότερα, δηλαδή περίπου 1 χλμ/έτος.

ΧΑΛΚΟΚΟΥΡΟΥΝΑ_Coracias garullus_IvayloZafirov_ORNITHOLOGIKI

 

Στην Ελλάδα καταγράφηκαν 253 αναπαραγόμενα είδη, συμμετείχαν πάνω από 250 ερευνητές πεδίου από την Ελλάδα και το εξωτερικό, προκειμένου να καλυφθούν τα 155 τετράγωνα της χώρας.

Συγκριτικά με τον πρώτο Άτλαντα, στην Ελλάδα αναπαράγονται πλέον 9 νέα είδη που δεν είχαν καταγραφεί πριν από 30 χρόνια, όπως το Φοινικόπτερο, ο Καρατζάς και ο Καπακλής. Παράλληλα όμως, χάσαμε και αρκετά είδη, με κυριότερα τον Βασιλαετό, τον Ψαραετό και τo Φερεντίνι.

ΦΕΡΕΝΤΙΝΙ_Netta_rufina_NikosSamaritakis_ORNITHOLOGIKI

 

«Περιοχές στο βόρειο τμήμα της ηπείρου έχουν αποκτήσει νέα είδη, ενώ οι περιοχές στον Νότο έχουν υποστεί απώλειες. Συχνά, οι απώλειες αφορούν αγροτικά ή λιβαδικά είδη πουλιών, ιδιαίτερα στην περιοχή της Μεσογείου, καθώς και στη δυτική και κεντρική Ευρώπη. Οι αλλαγές στις χρήσεις γης καθώς και η κλιματική αλλαγή μοιάζουν να είναι οι βασικές αιτίες των μεταβολών στην κατανομή των ειδών και θα πρέπει να διερευνηθούν περαιτέρω», αναφέρει Ο Sergi Herrando από το Ινστιτούτο Ορνιθολογίας της Καταλονίας, μέλος της Ομάδας Συντονισμού του EBBA2.

Η δήλωση συμφωνεί με τις υπάρχουσες αναφορές σχετικά με τη μείωση πολλών πληθυσμών αγροτικών πουλιών εξαιτίας της εντατικοποίησης της γεωργίας.

Πολλά είδη μετατοπίζουν την κατανομή τους βόρεια, ο πλούτος των δασικών πουλιών αυξάνεται, πιθανώς επίσης ως αποτέλεσμα της εγκατάλειψης της γης που οδηγεί στην αναγέννηση των δασών.

Αντιθέτως, τα είδη πουλιών που είναι εξειδικευμένα στα ορεινά λιβάδια και τα είδη της τούνδρας, των τελμάτων και χερσότοπων χάνουν σημαντικά τμήματα των κατανομών τους.

Το Πρόγραμμα του EBBA2 έδωσε τη μοναδική ευκαιρία στην ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ να ξεκινήσει τον 1ο Άτλαντα Αναπαραγόμενων Πουλιών της Ελλάδας και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα έργα της επιστήμης των πολιτών που έχουν ποτέ πραγματοποιηθεί στη χώρα μας.

 

 

« Η Περιβαλλοντική Πολιτική φαίνεται ότι λειτουργεί»

«Πολλά είδη Ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος διατήρησης έχασαν μέρος της κατανομής τους, αλλά υπάρχουν επίσης θετικές ιστορίες που δείχνουν ότι η προστασία της φύσης λειτουργεί. Πολλά είδη που προστατεύονται από τη διεθνή νομοθεσία, όπως ο Θαλασσαετός, έχουν αυξήσει την κατανομή τους στην Ευρώπη, κάτι που είναι ορατό επίσης και από την αύξηση της αναπαραγωγικής κατανομής ορισμένων ειδών των εσωτερικών υγροτόπων που έχουν επωφεληθεί από τη βελτίωση της προστασίας ειδών και οικοτόπων, όπως για παράδειγμα ο Ήταυρος ή η Αβοκέτα.» εξήγησε ο Petr Voříšek, από την Ορνιθολογική Εταιρεία της Τσεχίας, μέλος της Ομάδας Συντονισμού του EBBA2.

 

Η Verena Keller από το Ελβετικό Ορνιθολογικό Ινστιτούτο, μέλος του διοικητικού συμβουλίου του EBCC, συντονίστρια του EBBA2 και κύρια συγγραφέας της έκδοσης σχολιάζει: «Το EBBA2 ήταν εφικτό χάρη στο δίκτυο οργανώσεων και ανθρώπων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Καταμέτρησης Πουλιών από όλες τις γωνιές της Ευρώπης, που αφιερώθηκαν σε έναν κοινό στόχο και συνεργάστηκαν πέρα από σύνορα και εμπόδια.».

 

Τα αποτελέσματα του EBBA2 δημοσιεύθηκαν σε μια περιεκτική έκδοση σε συνεργασία με τη Lynx Editions, ενώ μια διαδικτυακή διαδραστική έκδοση των χαρτών του άτλαντα σχεδιάζεται να δημοσιευθεί σε μεταγενέστερο στάδιο.

Η έκδοση περιλαμβάνει:

• 556 Εκθέσεις ειδών
• 69 Εκθέσεις ειδών στο Παράρτημα
• 689 Χάρτες 50×50χλμ που απεικονίζουν αφθονία και ένδειξη αναπαραγωγής ειδών
• 222 Χάρτες 10×10χλμ αποτελεσμάτων μοντελοποίησης
• 446 Χάρτες απεικόνισης μεταβολών κατανομής από τον πρώτο Άτλαντα
• 558 Νέες εικονογραφήσεις ειδών από 46 καλλιτέχνες
• 348 Συγγραφείς εκθέσεων των ειδών
• 960 Σελίδες

Ο Mark Eaton, πρόεδρος του EBCC, κοιτά το μέλλον: «Αυτή η απίστευτη νέα έκδοση και η βάση δεδομένων που την υποστηρίζει, θα χρησιμεύσει στην περαιτέρω έρευνα που θα υποστηρίξει τη διατήρηση των πουλιών και της υπόλοιπης βιοποικιλότητας σε ολόκληρη την Ευρώπη για τις επόμενες δεκαετίες.».

 

Στην Ελλάδα, το Πρόγραμμα συντόνισε η Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία με την υποστήριξη του EBCC και της ομάδας συντονισμού του EBBA2 και την ευγενική χορηγία του Ιδρύματος MAVA, του Ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντη και του Ιδρύματος Μποδοσάκη.